Through analysis of a figurine assemblage from the site of Koçumbeli-Ankara, this study aims to re-evaluate the origins, meanings and functions of the Early Bronze Age (third millennium BC) anthropomorphic figurines of Anatolia. Conventional typological approaches to figurines are often focused on their origins and sex; however, such approaches hinder an understanding of the context of the norms of production, display and discard within which the figurines become more meaningful. Following an examination of breakage patterns and the decorative aspects of the Koçumbeli assemblage, a comparative review of figurine find contexts, raw materials and abstraction scales in Anatolia is provided, so that the social concerns underlying the use of these figurines can be explored. It is concluded that the origins of the figurines are difficult to pinpoint, due to the presence of similar items across a variety of regions of the Near East from the later Neolithic onwards. The sex of the figurines is equally ambiguous; while some human sexual features can be discerned, it is difficult to decide whether these features are ‘male’, ‘female’, both or beyond classification. Alternatively, the decoration, breakage and find contexts of the figurines suggest that the imagery was embedded in more complex perceptions of social status, death and social regeneration. The need for materialisation of these concerns in the form of the figurines could be related to the development of a new social landscape of interaction leading to political centralisation by the second millennium BC. Furthermore, the figurines were produced through a meaningful linking of particular raw materials and particular abstraction scales to particular use contexts, which seems to have shifted during the centralisation process.

Bu çalışma, Koçumbeli-Ankara’da bulunan figürin grubunun analizi aracılığıyla, Anadolu’nun Erken Tunç Çağı (M.Ö. 3. binyıl) antropomorfik figürinlerinin kökenlerini, anlamlarını ve işlevlerini yeniden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Geleneksel tipolojik yaklaşımlar, çoğunlukla figürinlerin stilistik kökeni ve cinsiyetine odaklanmaktadır; ancak bu gibi yaklaşımlar, figürinleri anlamlı kılan bir düzen içinde gerçekleşen üretim, sergileme ve kullanımdan kaldırma gibi davranışların bağlamının anlaşılmasını engellemektedir. Çalışmada, Koçumbeli figürin topluluğunun kırılma kalıplarının ve dekoratif özelliklerinin incelenmesinden sonra, Anadolu’da bulunan diğer figürinlerin bağlamları, hammadde özellikleri ve soyutlanma dereceleri karşılaştırmalı olarak incelenmekte; ve böylece söz konusu figürinlerin kullanımının arka planındaki sosyal kaygılar araştırılmaktadır. Ulaşılan sonuçlara göre, figürinlerin kökenleriyle ilgili bir sonuca ulaşmak güçtür, zira benzer tarz ve temalardaki figürinler Neolitik Dönem’den itibaren Yakın Doğu’nun çeşitli bölgelerinde bulunabilmektedir. Figürinlerin cinsiyeti de aynı derecede belirsizdir; her ne kadar bazı insan cinsiyet ögeleri dikkat çekse de, bu özelliklerin ‘erkek’, ‘kadın’, her ikisi birden veya sınıflandırmanın ötesinde olup olmadığına karar vermek zordur. Diğer yandan, dekorasyon, kırılma ve buluntu bağlamları üzerinden değerlendirildiğinde, figürin imgeleminin, sosyal statü, ölüm ve toplumsal yenilenme gibi karmaşık kavramların o dönemdeki algıları ile ilişkili olabileceği gözlenmektedir. Bu kavramlarla ilgili kaygıların figürin biçiminde nesnelleştirilmesine duyulan ihtiyaç, M.Ö. 2. binyılda siyasi merkezileşmeye yol açacak olan yeni bir etkileşim ortamının gelişmesi ile ilgilidir. Daha da ilginci, figürin üretiminde, hammadde tercihleri, soyutlanma ölçekleri ve buluntu bağlamları arasında anlamlı bir ilişki kurulmaktadır; ki bu ilişki merkezileşme süreci boyunca dönüşüme uğramıştır.